Beyin Sağlığına Egzersizle Yeni Bir Bakış: Ege Üniversitesi Projesi

Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi(EÜTF) Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Çığır Biray Avcı’nın “Alzheimer Hastalığına Karşı Korumada Egzersiz ve Beyin Lipit Metabolizması Arasındaki Etkileşim- EXERBRAIN” başlıklı projesi, Nörodejeneratif Hastalık Araştırmaları Ortak Programı (JPCOFUND) “Nörodejeneratif Hastalıkların Erken Evresinde Hastalık Progresyonunun Değerlendirilmesi ve Mekanizmalarının İncelenmesi” çağrısı kapsamında kabul edildi.

Proje ayrıca, “TÜBİTAK 1071 Uluslararası Araştırma Fonlarından Yararlanma Kapasitesinin ve Uluslararası Ar-Ge İşbirliklerine Katılımın Arttırılmasına Yönelik Destek Programı” kapsamında da desteklenmeye uygun bulundu. Prof. Dr. Çığır Biray Avcı’nın Türkiye koordinatörlüğünde yürütülecek “EXERBRAIN” projesinde Almanya, Hollanda ve İspanya’dan bilim insanlarının oluşturdukları çalışma grupları yer alacak.

Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, Prof. Dr. Çığır Biray Avcı ve ekibini makamında ağırlayarak tebrik ederek çalışmalarında başarılar diledi.

“Alzheimer, yaşlı nüfus üzerinde duygusal ve mali yük oluşturuyor”

Projenin amacı ile ilgili bilgi veren Prof. Dr. Çığır Biray Avcı, “Bu projenin amacı, insan kaynaklı pluripotent kök hücreden (iPSC) türetilmiş beyin hücrelerinde ve Alzheimer hayvan modellerinde Alzheimer hastalık patogenezinde beyin lipit metabolizmasının rolünü araştırmak için multi-omik ve büyük veri yaklaşımları kullanılarak nörodejeneratif hastalıkların karmaşık ve çok faktörlü patogenezinin anlaşılmasını sağlamaktır” dedi.

Alzheimer hastalığının, yaşlanan nüfus üzerinde büyük bir duygusal ve mali yük oluşturduğunu ifade eden         Prof. Dr. Biray Avcı, “Şu anda hastalığı değiştirici etkili bir ilaç mevcut olmasa da, fiziksel egzersizin bilinmeyen mekanizmalar yoluyla Alzheimer hastalığıdan koruduğu gösterilmiştir. EXERBRAIN'de, egzersizin Alzheimer hastalığı üzerindeki koruyucu etkisinin, Alzheimer hastalığında beyin lipid metabolizmasının normalleşmesi ve ardından lipit kaynaklı Alzheimer hastalığı patogenezindeki azalmanın aracılık ettiği transkripsiyonel ve epigenomik değişiklikleri single-cell RNA-seq ve single-cell ATAC-seq teknikleri ile ortaya çıkarılmasını planlamaktayız” dedi.

“Multidisipliner çalışma grupları ile detaylı araştırma yapılacak”

Proje kapsamında oluşturdukları çalışma gruplarının yapacağı araştırmalardan  bahseden Prof. Dr. Biray Avcı, “EXERBRAIN konsorsiyumu, egzersizin fare beyni üzerindeki etkilerinin son derece ayrıntılı bir transkripsiyonel, epigenomik ve metabolik haritasını oluşturacak ve bu sonuçları Alzheimer hastalığı riski taşıyan bir insan kohortunda doğrulayacaktır. Buna ek olarak EXERBRAIN, insan iPSC'den türetilen nöronlar, astrositler ve mikrogliadaki beyin metabolik değişikliklerini taklit ederek, egzersizin beyin metabolizması üzerindeki etkilerini, artan Amiloid-beta üretimi, hiperfosforile Tau birikimi dahil olmak üzere önemli Alzheimer hastalığı patolojik ve nöroinflamasyon süreçlerine bağlayan mekanizmaları özelikle transkripsiyonel ve epigenomik değişiklikleri ortaya çıkarmayı hedefliyoruz”diye konuştu.  

Prof. Dr. Çığır Biray Avcı, “EXERBRAIN, egzersizi beyin metabolizmasına ve Alzheimer patogenezine bağlayan moleküler yolları epigenetik ve transkriptomik yaklaşımlar ile ortaya çıkaracak. Böylece Alzheimer için farmakolojik olmayan bir müdahale olarak egzersizin koruyucu etkisinin altında yatan mekanizmalar hakkında yeni bir anlayış yaratacak “dedi.

Proje ekibinde EÜTF Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Cumhur Gündüz araştırmacı, doktora öğrencileri Maryam Sabour Takanlou ve Leila Sabour Takanlou ise  bursiyer olarak görev alıyor.